3. Trên cơ sở khẳng định vị trí và những đóng góp của truyện ngắn cũng như
của dòng văn học u nước đơ thị miền Nam 1954 – 1965, luận án đã góp
phần cụ thể vào việc nhìn nhận một cách tồn diện lịch sử văn học Việt Nam
giai đoạn 1954 – 1965.
CÁC ỨNG DỤNG / KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG TRONG THỰC TIỄN HOẶC NHỮNG
VẤN ĐỀ CỊN BỎ NGỎ CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
1. Luận án có thể dùng làm tài liệu để nhận diện bổ sung cho việc viết giáo trình
văn học Việt Nam hiện đại và làm tài liệu tham khảo cho sinh viên khoa Ngữ
văn các trường Đại học và Cao đẳng.
2. Bên cạnh truyện ngắn, nhiều thể loại khác của dòng văn học u nước đơ thị
miền Nam (1954 – 1975) như thơ, tiểu thuyết, ký, kịch, biên khảo, bút ký chính
luận, lý luận, phê bình văn học vẫn đang chờ đợi những cơng trình khảo sát,
nghiên cứu từ góc nhìn thể loại. Ngay truyện ngắn giai đoạn 1965 - 1975 vẫn
còn đang để ngỏ và rất cần có cơng trình tiếp tục nghiên cứu.
Xác nhận của người hướng dẫn khoa học Nghiên cứu sinh
PGS.TS. Trần Hữu Tá Phạm Thanh Hùng
The PhD thesis in Linguistics and Literature:
SHORT STORIES IN THE LINE OF PATRIOTIC LITERATURE IN SOUTHERN
VIETNAM URBAN AREAS, PERIOD 1954-1965
- PhD. Student
- Instructor
- University
: PHAM THANH HUNG
: Ass. Prof. Dr. TRAN HUU TA
: University of Social Sciences & Humanities, Vietnam
National University Ho Chi Minh City
ABSTRACT
Short stories belong to one kind of prose with much achievement in the line of
patriotic literature in Southern Vietnam urban areas (1954-1975). The research on
short stories in the line of patriotic literature in Southern Vietnam urban areas during
1954-1965, is both scientifically significant and practical, and an urgent need
concerning contemporary events.
Based on a mass of information from the short stories by over 20 typical
authors appearing in more than 12 newspapers and magazines, from 1954 to 1965
in Southern Vietnam urban areas, and many other relevant writings and research
papers, the thesis’ author has provided an overview on the history of reseaching the
line of patriotic literature in Southern Vietnam urban areas, positioning the short
stories in the context of the patriotic literature in Southern Vietnam urban areas
during the period of 1954-1965; focused on analyzing, explaining, and evaluating the
outstanding characteristics of short stories during the said period, which were
embodied in the profound contents of patriotism; combined with the spirit of deep
humanism, and the form of lively and modern narrative (eg meaningful artistic
figures, flexible plots and structures, diversified artistic space and time, lively
psychological description and characteristic building, and figurative speech rich in
modern livingness). Therefrom, the worthy position and the precious contributions by
the line of patriotic literature in Southern Vietnam urban areas (1954-1975) in the
national literature, is affirmed.
THE THESIS’ NEW RESULTS
1. The Thesis has provided an overview of the formation and development of the
line of patriotic literature in Southern Vietnam urban areas during the period of
1954-1965 in general correlation to the three parts of patriotic literature in
Vietnam (the new literature in the North, the liberation literature and urban
patriotic literature in the South). Wherefrom, the characteristics and living
strength of short stories in the picture of patriotic literature in Southern
Vietnam urban areas during the period, are showed.
2. With the analysis of outstanding points in thought contents and artistic form,
the thesis gives an overall view of those values which have created the
unique outlook of short stories in the line of patriotic literature in Southern
Vietnam urban areas (1954-1965).
3. Ascertaining the position and contributions of short stories and the line of
patriotic literature in Southern Vietnam urban areas (1954-1965), the thesis
has contributed its particular part to the comprehensive recognition of the
history of Vietnamese literature in the period of 1954-1965.
APPLICATION/POSSIBILITY OF APPLICATION IN REALITIES OR THOSE OPEN
MATTERS NEEDING CONTINUED RESEARCH
1. The thesis may be used as materials for supplementary recognition in
preparing textbooks of modern Vietnamese literature, and as references for
university and college students of Linguistics and Literature department.
2. In addition to short stories, many other categories in the line of patriotic
literature in Southern Vietnam urban areas (1954-1975) such as poetry,
novels, memoirs, plays, studies, political notes, literature theories and
critiques, are still waiting for research from the angle of each catergory. Even
the short stories in the period of 1965-1975 are still left open needing
continued research.
Lời cam đoan
Tôi xin cam đoan luận án này do tôi độc
lập nghiên cứu, xây dựng trên cơ sở tiếp thụ ý
tưởng khoa học của các tác giả đi trước, dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS. Trần Hữu Tá.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là
trung thực dựa trên sự tìm tòi, nghiên cứu của cá
nhân, chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công
trình nào khác.
Tác giả luận án
PHẠM THANH HÙNG
NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
CIA Central Intelligence Agency (Cơ quan Tình báo Trung ương
Mỹ)
GS Giáo sư
IVS International Voluntary Service (Thanh niên Chí nguyện
Quốc tế)
JUSPAO Joint United States Public Affairs Office (Cơ quan Liên vụ
Thông tin Hoa Kỳ)
MAAG Military Assistance Advisory Group (Nhóm Cố vấn Quân sự)
MACV Military Assisyance Command, Vietnam (Bộ Chỉ huy Viện
trợ quân sự ở Viet Nam)
MSUG Michigan State University Group (Nhóm Đại học bang
Michigan)
OU Ohio University (Đại học Ohio)
PGS Phó Giáo sư
SIU Southern Illinois University (Đại học Nam Illinois)
tr. trang
TS Tiến só
USAID United States Agency for International Development (Cơ
quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ)
USIS United States Information Service (Sở Thông tin Hoa Kỳ)
USOM United States Operations Mission (Phái bộ Viện trợ Hoa Kỳ)
VOA Voice of America (Đài Phát thanh Hoa Kỳ)
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU Trang
1. Lý do chọn đề tài, mục đích nghiên cứu 1
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3
3. Lòch sử nghiên cứu vấn đề 7
4. Phương pháp nghiên cứu 20
5. Những đóng góp mới của luận án 21
6. Cấu trúc của luận án 21
CHƯƠNG 1
VỊ TRÍ CỦA TRUYỆN NGẮN
TRONG DÒNG VĂN HỌC YÊU NƯỚC ĐÔ THỊ MIỀN NAM
GIAI ĐOẠN 1954 – 1965
1.1.
Văn học yêu nước đô thò miền Nam 1954 – 1965, một bộ phận
khá đặc biệt của văn học Việt Nam 1954 – 1965
23
1.1.1. Ba bộ phận văn học yêu nước Việt Nam: nền văn học mới miền Bắc,
văn học giải phóng, văn học yêu nước đô thò miền Nam 23
1.1.2. Chính sách xâm lược văn hóa tư tưởng của Mỹ
và tình hình văn học đô thò 26
1.1.3. Phong trào đấu tranh của nhân dân và sức sống của dòng
văn học yêu nước ở các đô thò 42
1.2.
Truyện ngắn trong bức tranh văn học yêu nước đô thò miền Nam
1954 – 1965
52
1.2.1. Truyện ngắn, hình thức tự sự cỡ nhỏ có ưu thế được ưa chuộng 52
1.2.2. Một thể loại văn xuôi nghệ thuật giàu sức sống của dòng
văn học yêu nước đô thò miền Nam 1954 – 1965………………………57
CHƯƠNG 2
NỘI DUNG YÊU NƯỚC VÀ TINH THẦN NHÂN VĂN
CỦA TRUYỆN NGẮN TRONG DÒNG VĂN HỌC YÊU NƯỚC
ĐÔ THỊ MIỀN NAM GIAI ĐOẠN 1954 – 1965
2.1.
Nội dung yêu nước thấm thía
66
2.1.1. Tiếng nói yêu nước thương nòi 66
2.1.2. Tiếng nói chống chính thể phi nhân 78
2.1.3. Tiếng nói chống xâm lăng 89
2.2.
Tinh thần nhân văn sâu sắc
104
2.2.1. Phơi bày thảm cảnh đời sống nhân dân 104
2.2.2. Phê phán tư tưởng và lối sống xa lạ 115
2.2.3. Vạch trần bản chất vô nhân đạo, tố cáo âm mưu xâm lược……………… 124
CHƯƠNG 3
HÌNH THỨC TỰ SỰ LINH HOẠT, HIỆN ĐẠI
CỦA TRUYỆN NGẮN TRONG DÒNG VĂN HỌC YÊU NƯỚC
ĐÔ THỊ MIỀN NAM GIAI ĐOẠN 1954 – 1965
3.1.
Hình tượng nghệ thuật đa nghóa
132
3.1.1. Hình tượng âm thanh 133
3.1.2. Hình tượng thiên nhiên 135
3.1.3. Hình tượng con người 139
3.2
Cốt truyện, kết cấu uyển chuyển
142
3.2.1. Cốt truyện 142
3.2.2. Kết cấu 147
3.3.
Không gian, thời gian nghệ thuật đa dạng
157
3.3.1. Không gian nghệ thuật 157
3.3.2. Thời gian nghệ thuật 168
3.4.
Miêu tả tâm lý và xây dựng tính cách sinh động
176
3.4.1. Tính cách nhân vật phản diện 177
3.4.2. Tính cách nhân vật chính diện 181
3.5.
Ngôn từ gợi tả, giàu chất sống hiện đại
185
3.5.1. Nguyên tắc đa thanh, phức điệu 186
3.5.2. Các phương tiện tu từ 190
KẾT LUẬN 198
CÔNG TRÌNH TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
1. Sơ lược tiểu sử tác giả truyện ngắn tiêu biểu giai đoạn 1954 -1965
2. Ảnh và bút tích tác giả truyện ngắn tiêu biểu giai đoạn 1954 - 1965
3. Ảnh một số báo chí, truyện ngắn giai đoạn 1954 – 1965
1
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI, MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
1.1.
Lý do chọn đề tài
Hơn ba mươi năm từ ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống
nhất, mọi mặt đời sống tinh thần, vật chất của nhân dân ta đã có nhiều đổi thay
tích cực. Nhu cầu học tập, nghiên cứu văn học không ngừng tăng lên. Thực tế đó
đòi hỏi cần phải có nhiều hơn nữa những công trình nghiên cứu về thể loại, dòng
(khuynh hướng) hay giai đoạn văn học; thẩm đònh đóng góp của những tác giả,
tác phẩm tiêu biểu, góp phần làm cho bức tranh văn học Việt Nam càng thêm
sáng rõ về nhiều phương diện: văn học sử, lý luận và phê bình văn học.
Do đặc thù lòch sử, hơn hai thập kỷ đất nước chia cắt và chiến tranh, vùng đô
thò miền Nam đặt dưới sự kiểm soát của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Tồn tại bên
cạnh nhiều sản phẩm văn học khác nhau của chế độ, văn học yêu nước đô thò
miền Nam trong suốt quá trình hình thành và phát triển đã góp phần xứng đáng
vào chiến thắng to lớn của dân tộc trong cuộc đấu tranh vì hoà bình, độc lập, dân
chủ và thống nhất Tổ Quốc. Nhiều thế hệ sau 1975 không khỏi ngạc nhiên, vì sao
trong một hoàn cảnh chính trò - tư tưởng, văn hoá - xã hội phức tạp như thế, dòng
văn học này “không chỉ có giá trò phục vụ kòp thời mà không ít tác phẩm thực sự
có giá trò lâu dài, chòu đựng được sự thử thách của thời gian” [400, tr. 127]. Dù
vậy, vì những lí do khác nhau, đến nay công trình nghiên cứu liên quan đến dòng
văn học yêu nước đô thò miền Nam (1954 – 1975) nói chung, giai đoạn 1954 –
1965 nói riêng, vẫn còn rất ít ỏi, chưa đủ đáp ứng nhu cầu thực tế. Nhiều giáo
trình chuyên ngành bậc đại học hay sách giáo khoa trung học, phần biên soạn về
văn học đô thò miền Nam trước 1975 chỉ có tính khái quát, đôi khi rất sơ lược.
Nghiên cứu về thể loại văn học càng hiếm hoi. Truyện ngắn, một thể loại “đạt
2
được những thành tựu rất đặc sắc” [359, tr. 5] của dòng văn học yêu nước, vẫn
chưa có công trình nghiên cứu toàn diện và hệ thống.
Để làm nên thành tựu của dòng văn học này, nhiều nhà văn - chiến só hoạt
động trong lòng đô thò miền Nam đã ngã xuống hay bò bắt bớ, tù đày. Và theo qui
luật sinh tồn, nhiều người từng là chứng nhân sinh động của một thời kì lòch sử
cam go, sôi động và hào hùng này, sau 1975, đã lần lượt yên nghỉ. Điều đó khiến
cho nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu trở nên bức thiết hơn bao giờ hết để có được
những nhận xét, đánh giá toàn diện về dòng văn học có nhiều đóng góp này.
Trên cơ sở những nhận thức vừa nêu, chúng tôi quyết đònh chọn đề tài luận
án: “
Truyện ngắn trong dòng văn học yêu nước đô thò miền Nam giai đoạn 1954
– 1965
”
.
1.2.
Mục đích nghiên cứu
Với mục đích nghiên cứu truyện ngắn trong dòng văn học yêu nước đô thò
miền Nam đã hình thành và phát triển từ 1954 đến 1965, luận án sẽ tập trung giải
quyết các yêu cầu cơ bản sau:
Về mặt lý luận: Thông qua tìm hiểu khái quát ba bộ phận văn học yêu nước
Việt Nam 1954 –1965, luận án làm rõ vò trí của truyện ngắn trong bức tranh văn
học yêu nước đô thò miền Nam giai đoạn này. Trên cơ sở khảo sát những thành
tựu tiêu biểu, luận án đi sâu trình bày, phân tích những điểm nổi bật về nội dung
tư tưởng và hình thức nghệ thuật của truyện ngắn. Từ đó, khẳng đònh những đóng
góp mang sắc thái riêng của truyện ngắn và dòng văn học yêu nước đô thò miền
Nam 1954 - 1965 trong tiến trình văn học sử dân tộc và trong cuộc đấu tranh giải
phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Về mặt thực tiễn: Hai mươi mốt năm chia cắt đất nước đưa đến vô vàn khó
khăn khi tiếp cận quá trình diễn biến của những dòng văn học khác nhau vùng đô
thò miền Nam trước năm 1975. Thế nhưng, vượt qua những trở ngại khách quan,
3
nhiều cây bút lý luận, nghiên cứu – phê bình ở cả hai miền Nam Bắc, kể cả trong
vùng kiểm soát của chính quyền Sài Gòn, vẫn thường xuyên có những bài viết
sắc sảo, những công trình nghiên cứu công phu về dòng văn học yêu nước đô thò
miền Nam. Từ khi đất nước hòa bình, thống nhất, những khó khăn khách quan
trên không còn. Nhưng để có được những nhận xét, đánh giá về bất kỳ một hiện
tượng văn học nào cũng cần phải có một độ lùi lòch sử nhất đònh. Việc xem xét,
đánh giá sao cho công bằng thành tựu truyện ngắn cùng đóng góp của những nhà
văn yêu nước trước chính sách xâm lược văn hóa tư tưởng của Mỹ và sự khủng
bố, đàn áp của chính quyền Sài Gòn không phải là việc dễ dàng, khi sự cọ xát
chủ yếu vẫn trên tinh thần văn bản tác phẩm. Dù vậy, người viết luôn mong
muốn góp tiếng nói của mình vào việc giữ gìn di sản văn học dân tộc đã hình
thành và phát triển trong một giai đoạn lòch sử đặc biệt của đất nước. Làm được
điều này, luận án sẽ đáp ứng phần nào nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu của độc giả
về dòng văn học yêu nước đô thò miền Nam (1954 – 1975) nói chung, thể loại
truyện ngắn giai đoạn 1954 – 1965 nói riêng.
2. ĐỐI TƯNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
2.1.
Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là truyện ngắn trong dòng văn học yêu nước đô thò
miền Nam từ khi hiệp đònh Genève ký kết (20-7-1954), đất nước tạm chia hai
miền, đến khoảng giữa năm 1965, khi Mỹ ồ ạt đưa quân vào miền Nam Việt
Nam tiến hành chiến tranh cục bộ. Trong khoảng thời gian đó, tình hình văn học
có những biến chuyển phù hợp với thực tế đấu tranh yêu nước bước sang một giai
đoạn mới. Vấn đề chủ yếu luận án tập trung khảo sát chính là nội dung yêu nước,
tinh thần nhân văn và hình thức tự sự linh hoạt, hiện đại đã làm nên vò trí truyện
ngắn như một thể loại văn xuôi nghệ thuật giàu sức sống và được ưa chuộng
trong bức tranh văn học yêu nước đô thò miền Nam 1954 - 1965.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét